Sâta a-o contegnûo

Arasce

44°00′28.5″N 8°10′22.96″E
Sta pagina a l'é scrita in zeneise
Da Wikipedia
ZE
Sta pagina a l'é scrita in zeneise

segondo a grafia unitäia

Arasce
commun
Arasce – Stemma Arasce – Bandiera
Arasce – Veduta
Arasce – Veduta
Vista de Arasce
Localizaçión
StâtoItàlia Itàlia
Región Liguria
Provìnsa Sann-a
Aministraçión
ScìndicoMarco Melgrati (lista çivica Melgrati sindaco) da-o 10-6-2018 (2º mandòu da-o 14-5-2023)
Dæta de instituçión1861
Teritöio
Coordinæ:44°00′28.5″N 8°10′22.96″E
Altitùdinem s.l.m.
Superfìcce17,25 km²
Abitanti10 083[1] (31-10-2023)
Denscitæ584,52 ab./km²
FraçioìnCaso, Mòggio e Sorva
Comùn confinantiAndeua, Arbenga, Laigueggia, Villaneuva
Âtre informaçioìn
CAP17021
Prefìsso0182
Fûzo oràrioUTC+1
Còdice ISTAT009001
Cod. cadastrâA122
TargaSV
Cl. scìsmicazöna 2 (sismicitæ media)[2]
Cl. climàticazöna C, 1 206 GG[3]
Nomme abitantiArascìn
(it) Alassini
Sànto patrónSant'Ambreuxo
Giórno festîvo7 de dexembre
Cartògrafîa
Màppa de localizaçión: Liguria
Arasce
Arasce
Arasce – Mappa
Arasce – Mappa
Poxiçion do commun de Arasce inta provinsa de Sann-a.
Scîto instituçionâle

ArasceAràsci, Ar̂asce in arascin[n. 1], Alassio in italian) o l'é un commun ligure de 10.083 abitanti[1] da provinsa de Sann-a.

O l'é conosciuo sorvetutto pe-a seu longa còsta d'æña e pe-o turiximo in sciô mâ, ch'o rappresenta uña de prinçipæ attivitæ econòmiche da çittæ. E larghe spiagge, caratterizzæ da l'æña fina, d'öo, se spanzan pe ben ben de chilòmetri, con offrî un ambiente ideâ pe descansâ e attivitæ de resciöo. O climma tegnuo de Arasce, con de estæ cade e di inverni tempiæ, o contribuisce à rende e seu còste unna destinaçion popolâ no sôo che inta saxon d'istæ, ma ascì pe tutto l'anno.

In azzonta a-o mâ, Arasce a l'é conosciua pe-o Muretto di Arasce, unna caratteristica miagia aggibbâ con de tegole firmæ da de gente avvoxæ. Un atro ponto de interesse o l'é o seu longo alleo, ciammou localemente “budello”, ch'o passa traverso o çentro istòrico e o l'òspita unna varietæ de butteghe, restoranti e caffè. E colliñe d'in gio offrivan un muggio de percorsci pe excurscioin e à pê, che consentan a-i vixitatoî de godî do paisaggio natuâ e da vista panoramica da còsta. In ciù, a çittæ a l'é avvoxâ pe-i seu baci de Arasce, piccin doçetti à cioccolatæ che rappresentan unna speçialitæ gastronòmica do pòsto. Sti elementi chì dan à l'Arasce unna poxiçion importante tra e muniçipalitæ da Riviera dei Fiori.

Geografia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Territöio[modìfica | modìfica wikitèsto]

O territöio de Arasce, collocou into nòrde-oveste de l'Italia, o l'é caratterizzou da de condiçioin climatiche mediterranie che influensan scignificativamente a vegetaçion d'in gio. E arie d'in gio a-a çittæ son casa de grende praterie dominæ da Urticaceae e arbusti, che respegian l'impronta da flòra mediterrania. A climatologia da region a favorisce a seu formaçion.

A còsta de Arasce, collocâ tra Porto Salvo e Capo Vadino, a l'é caratterizzâ da unna spartiçion natuâ a-o Capo di Santa Croce, ch'a spartisce l'aria inte doe distinte tratte: un à ponente, scin a-o Capo Meie, e un à levante , sotta l’influensa do flusso Centa. A parte oçidentâ a l'é a ciù notteive pe-a presensa d'unna esteisa spiâgia d'æña fiña calcäia-siliçea ch'a se spanze pe pöco assæ 3000 metri, favoria da-a proteçion natuâ offerta da-o Capo Meie e da un orientamento in sciâ còsta ch'o â mette à l'arrembo da-i venti prevalenti che contribuiscian a-a stabilitæ da spiâgia. St'aria chì a reçeive di input da eutto sciummi, sciben che o ciù longo o no passa trei chilòmetri e mezo, ch'o l'indica che l'input de mateiæ da ste sciummi o l'é limitou.

Colliñe[modìfica | modìfica wikitèsto]

Inte l'aria oçidentâ de Arasce, ch'a se spanze da-i termi co-o territöio de Laiguéa a-a stradda San Bernardo – Crocetta e a banda oçidentâ da çittæ de Moglio, se peu osservâ varie caratteristiche ambientæ.

À ciù basse ertesse, sorvetutto longo a stradda ciù bassa da region do Serre e tra a vegia Villa Cortese e l'ertixe de 200 m, gh'é unna grande aria de pin dannezzæ e ascciæii apreuvo a-i feughi de bòschi che son vegnui da no guæi. Da-a vexin a-o Rio Pian della Casa, se peu attrovâ de picciñe arie cortivæ e di boschi d'oive. Inta çittæ de San Nicola, de là da stradda muniçipâ ch'a va da-o campo do sport à San Bernardo, gh'é unn'aria de colliñe con di boschi de ölie ben tegnue e atre cortivaçioin. I boschi d'oive se spanzan ascì à de ertixe tra 100 e 120 metri, tra o Rio Caudi e o ciù basso Rio Limbo. L'aria tra o Rio Serre, a stradda de San Bernardo e o Rio Giancardino a l'é sorvetutto boscosa, con de presense desperse de pin, querci e atri erboi à feugge larghe, coscì comme un sottobosco spesso ch'o l'é diffiçile da traversâ.

I sentiei son stæti descheiti da-a cresciansa incontrollâ de pennelli, boschi e rammi. À ciù ertesse che a stradda muniçipâ, tra o Rio Serre e l'aria de San Bernardo, gh'é unn'aria boscosa semeggeive à quella à ciù basse ertixe, ma con unna ciù grande presensa de conifere. O stato da sottocrescita o l'é ascì semeggeive. Tra e rive ciù basse e de d'ato de San Bernardo, à de quote tra 150 e 200 metri, gh'é unna grande aria con de attivitæ agricole ch'arrestan, di erboi d'oive e di erboi da fruta, che da maniman a se fa ciù picciña comme se va zu e a finisce in sciâ fin do Ro Scifi.

A region delimitâ da-a stradda provinsâ Moiu-Testico à nòrde, a çittæ de Moglio à levante, a linia d'ertixe de 150 m à sudde e a stradda Costa Lupara à ponente, a conserva ancon di boschi d'oive e di scingolari erboi da fruta. Tra l'ertixe de 150 m e o Rio Barbona, gh'é de tære d'erba e di ræi esempi de pin. A-o sudde da çittæ de Moglio, inta pittoresca Sottochiesa, se peu vedde di frammenti de tæra destinæ a-a cortivaçion, sorvetutto di boschi d'oive.

Tra e çimme do commun gh'é o Monte Tirasso (ò Tirazzo) 587 metri), donde s'attreuva o santuäio da Nostra Signora da Guardia, o Monte Pisciavino, a çimma ciù erta do Gòlfo d'Arasce co-i seu 597 metri in çimma do livello do mâ, e pe finî o Monte Bignone, ch'o fa parte do territöio de l'Ingauno ma o l'é ancon vixibile da-a çittæ. Sensa dubio, o Monte Bignone o l'é o relievo ciù evocativo da vedde apreuvo a-e ròcche e a-i sentiei infinii, che arrivan scin a-a seu çimma à 523 metri; o l’é ascì l’urtimo ponto de Arasce che o sô o razzonze into tramonto.

Ciazze[modìfica | modìfica wikitèsto]

A còsta de Arasce a se spanze pe pöco assæ 3700 metri longo a còsta, con unna pendensa ben ben leggia. A profonditæ de l'aria da còsta a cangia à segonda da speçifica collocaçion piggiâ in conscideraçion.

A compoxiçion de l'æña in scê spiagge de Arasce a l'é sorvetutto formâ da quarzo e silicati, che rappresentan pöco assæ o 76% do mateiâ. A parte ch'a l'arresta a l'é compòsta pe-o ciù da di componenti calcäi. Va dito che a forma da spiaggia a l'é caratterizzâ da unna bassa ertixe, un caratteristica distintiva ch'a l'é relativamente rara longo a Riviera.

O contegnuo de pua o l'é estremamente limitou, e l'analixi granulometrica de l'intrego seu d'æña a mette in luxe unna prevalensa (75,61%) de granuli con un diametro de 0,177 millimetri.

E prinçipæ vivagne de restaggio pe-a spiaggia comprendan no sôo che i detriti do sciumme do pòsto ma ascì i contributi da-a còsta de Laigueglia, influensæ à seu vòtta da-e alluvioin do sciumme Merula, a corroxon di ròcchi do mâ e i movementi de tæra da-a rente à Capo Mele. Tutte e mainee, i studdi an misso in luxe unn'escauçion do contributo eroscivo da-e ròcche, apreuvo a-o livellamento de rive d'arenäia che in passou contribuivan a-o fornimento de restagge. De atre limitaçioin in scê fornitue d'æña ne vëgnan da-a construçion do pòrto de Andora e da-a dispoxiçion do letto do sciumme Merula, che an respettivamente impreiso e reduto o strapòrto sòlido d'æña verso Arasce

In ciù, o cô da spiaggia de Arasce grixa gianca o l'é particolarmente fin, o l'é libero da pua e o l'é ricco de iòdio.

A particolâ orografia de spiagge de Arasce a l'à favorio a formaçion de un muggio de stabilimenti de bagno, compreixi quarchidun d'erta qualitæ. Inti urtimi anni, sti stabilimenti chì, apreuvo à l'erto costo da vitta, an stabilio di tasci che peuan arrivâ scin à 300 euro pe l'açesso e l'uso de seu struttue.

A-a còsta de Arasce, inta direçion do Capo Mele e inte ægue da-a rente à l'isoa de Gallinara, se peu ammiâ di delfin e, de vòtte, de baleñe. Sto pòsto chì o l'é ciammou “Santuäio di Çetaçei”, ch'o se spanze ascì in Fransa.

Inte st'aria chì l'é poscibile individuâ di atri mammiferi do mâ, tra de questi, a presensa da baleña à aletta a se distingue, o segondo animâ ciù grande ch'o segge mai existio in sciâ tæra. In azzonta a-a baleña à aletta, gh’é de atre speçie comme a baleña do sperma, a baleña co-o becco, a baleña pilòtto, o delfin do Risso, o delfin co-o naso da bottiglia, o delfin à righe e o delfin commun.

Fiña di esempi de tartarughe son stæti attrovæ che neuvan inta baia de Arasce.

Istöia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Arasce, inte l'era romaña, o no l'ea un insediamento stabile ma o cazzeiva sotta a giurisdiçion do Pagus civitatis do commun de Albenga. I primmi abitanti conosciui son stæti i Ingauni liguri, che probabilmente se son refugiæ à Arasce dòppo l'invaxon romaña, e se son stabilii in sce'nna colliña ciammâ Castè ò Castlè. Unna lezzendia do pòsto a l'attribuisce a fondaçion de Arasce à l'Adelasia, figgia de l'Imperatô Otton I, e a-o seu galante Aleramo, figgio d'un re. Dòppo ëse scappæ in Liguria pe caxon do seu amô frustou, an trovou refugio in sciô monte Tirasso, donde l'Adelasia a l'à dæto nascion à un insediamento che a-o prinçipio o se ciammava Alaxia, che co-o tempo o l'é vegnuo Arasce.

Do 9° secolo, a popolaçion a s'é stabilia ciù de mainea definitiva inte l'aria. E primme mençioin offiçiæ de Arasce remontan a-o secolo XII, con di referimenti à un çerto «de Adalaxia» de Gandulfo. Inte sto periodo, un muggio de famigge da-e çittæ d'in gio se son mesciæ longo a còsta, con fondâ o Burgum Alaxi e con tiâ sciù unna gexa dedicâ à Sant'Ambrogio. Into 14° secolo, Arasce o l'ea sotta o contròllo di moneghi benedettin de l'isoa de Gallinara. Tutte e mainee, do 1303, l'Abba Giovanni di Diano o l'à stramuou tutte e propietæ e i driti a-o commun de Albenga.

Into secolo XVI, a çittæ a l'ea de spesso menassâ da-a pirateria, ch'a portava a-a construçion d'unna robusta miagia de defeisa. Sta fortificaçion, compreisa bastion e tore, a s'é demostrâ essençiâ pe proteze i abitanti da-e incurxoin di pirati e da-i attacchi do pòsto. Into periodo napoleonico, Arasce a l'à conosciuo di cangiamenti scignificativi, compreixi a modernizzaçion de infrastruttue e a redaçion do Registro do Terren, ch'o consentiva unna megio amministraçion de propietæ e resòrse do pòsto.

O secolo XIX o l'à rappresentou un periodo de trasformaçion pe l'Arasce, co-o comenso do turiximo internaçionâ. Sto desviluppo o l'é stæto façilitou da l'arrivo da ferrovia Genova-Ventimiglia do 1872 e da l'interesse de prominente famigge ingleise, che an contribuio a-a cresciansa de l'ospitalitæ e a-a construçion de elegante ville. O 19° secolo o l'à visto ascì a çittæ vegnî à ëse un importante çentro coltuâ e soçiâ, con un muggio de eventi e iniçiative che attiravan di vixitatoî da tutta l'Euròpa.

Do vinteximo secolo, Arasce a l'à consolidou a seu reputaçion comme unna prestigiosa destinaçion in sciô mâ. Into periodo fascista, varie infrastruttue son stæte tiæ sciù ò megioæ, comme stradde, edifiçi pubrichi e struttue pe-o resciöo. A çittæ a l'à patio di danni inta Segonda Guæra Mondiâ, ma sto chì o l'é stæto reparou a-a spedia dòppo a guæra, con permette à Arasce de repiggiâse e de anâ avanti à prosperâ.

O periodo dòppo a guæra o l'à segnou o comenso d'unn'era de grande desviluppo pe Arasce, con unn'afluensa crescente de turisti internaçionæ attræti da-a seu bellessa natuâ e e seu struttue pe l'alloggio. A creaçion do Muretto di Arasce di anni 1950 a l'é vegnua à ëse un scimbolo da çittæ, con contribuî a-a seu nòmina. Into boom econòmico di anni 1960 e 1970, Arasce a l'é anæta avanti à attiâ di vixitatoî da tutta l'Italia e de feua, con consolidâ a seu poxiçion comme uña de prinçipæ destinaçioin turistiche in sciâ Riviera Ligur.

Abitanti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Evoluçion demografica[modìfica | modìfica wikitèsto]

Abitanti censìi[4]

Posti de interesse[modìfica | modìfica wikitèsto]

Architetue religiuse[modìfica | modìfica wikitèsto]

E gexe e i pòsti de culto de Arasce rappresentan unna ricca testimoniansa de l'istöia religiosa e artistica da region. A cappella de San Rocco, originaiamente dedicâ a-a Madonna da Consolaçion, a l'é stæta cangiâ de nomme do 16° secolo in onô de San Rocco, e a conserva de drento un preçioso artâ do 17° secolo ch'o depenze a Madonna e o Figgeu, San Andrea e San Rocco, coscì comme atri raffiguaçioin de santi in scê miage de scianco.

A Cappella, tiâ sciù do 1929, a l'é un monumento votivo dedicou à quelli mòrti in mâ, collocou in sce'nna sprona de ròcca da-a rente a-o pòrto turistic “Luca Ferrari”. O santuäio da Nostra Segnô da Guardia, in sciô Monte Tirasso, ch'o remonta a-o 12° secolo, o l'öfre unna vista panoramica da çittæ de Arasce e o l'alloggiâ unn'imponente statua de marmao da Madonna da Guardia de drento.

A gexa de Sant'Ambrogio, parròcchia da-o 1507, a gh'à unna facciata da Renascion e un campanin do 14° secolo romanico-gòtico. De drento gh'é di travaggi de artisti genoixi do 17° secolo comme o Bernardo Castello e o Giovanni Andrea De Ferrari. A gexa capuçiña, dedicâ à Santa Maria Immacolata, ch'a remonta a-o 18° secolo, a conserva unn'artâ baròcca de legno scorpio de noçe e un preçioso purpito do 1503.

A gexa da Santissima Annunziata, tiâ sciù do 1382 e tiâ sciù torna do 1480, a presenta di affreschi da tarda Etæ de Mezo e di travaggi da-o 17° secolo. A gexa de San Sebastian a Moglio, con un oratöio originäio do 1200, a se distingue pe-a seu facciata baròcca e o seu artâ de marmao policromo da-o 1600.

A gexa de San Vincenzo Ferreri, tiâ sciù do 1938 into stile Neo-Impëio, a l'alloggiâ un artâ originäio do 1600 e trei depenti do 17° secolo. A gexa de Sant'Anna ai Monti, tiâ sciù verso o 940 da-i benedettin de Gallinaria, a presenta di affreschi do 15° secolo e unna navâ à trapezo.

A gexa de Santa Maria degli Angeli, fondâ do 15° secolo da San Bernardo de Siena, a presenta di affreschi do 17° secolo e un soffito à trave inta navâ çentrâ. A gexa de Loreto, tiâ sciù inta segonda meitæ do 16° secolo, a l'alloggiâ un depento da Madonna de Loreto e di affreschi da-e scheue genoese do 17° secolo.

Atre gexe e pòsti de culto comprendan a gexa de Sant'Anna à Borgo Barusso, a gexa de Carità, stæta tiâ sciù do 1307 e fornia con trei portâ scorpii, a Madonna da Grazie del Castè, con un pittua do 17° secolo ch'o depenze a Nascion da Madonna , e a gexa de San Bartolomeo a Caso, tiâ sciù do 1603 in sce'nna colliña de ròcca. A gexa de Santa Croce, tiâ sciù do 11° secolo da-i moneghi benedettin de l'isoa de Gallinara, a l'à un portico do 16° secolo e di affreschi da tarda Etæ de Mezo. A gexa de San Giovanni Battista, consacrâ di tardi anni 1980, a rappresenta un exempio de architettua moderna. Pe finî, o monestê de Santa Chiara, tiou sciù do 1884, o l'é stæto tiou sciù inte l'aria de Belvedere.

Architetue çivili[modìfica | modìfica wikitèsto]

Into çentro istòrico de Arasce gh'é un muggio de edifiçi de importansa istòrica e architettuâ. Tra sti chì, o Palazzo Ferrero di Goernatoî Ventimiglia e o Palazzo Brea se distinguan. O Palazzo Scofferi, ch'o remonta a-o 18° secolo, o l'é avvoxou pe avei ospitou un croxifisso attribuio a-o scortô fiammingo Giambologna, tanto che o Palazzo Bonfante, tiou sciù do 17° secolo, o l'azzonze da varsciua a-o patrimònio architettuâ da çittæ. A Villa da Pergola, caratterizzâ da un stile anglo-indian, e o Palazzo da Commune, tiou sciù do 1904 e sede de l'amministraçion muniçipâ, son unn'atra preuva do ricco patrimònio de construçion do pòsto. Unn'attraçion scingolâ a l'é o Muretto di Arasce, unna miagia aggibbâ con de tesciue de porçellaña misse inte prie. O panorama artistico da çittæ o l'é completou da-o çiclo scortuâ do Fernando Bassani, con di travaggi in sce larga scâ collocæ inte vari pòsti pubrichi da çittæ.

Architetue militari[modìfica | modìfica wikitèsto]

O Torrione[modìfica | modìfica wikitèsto]

O Torrione Saraçeno, conosciuo ascì comme Torrione da Coscia, o l'é uña de ciù emblematiche struttue de Arasce, collocâ in sciâ Riviera Liguria. Sto antigo bastion de defeisa o l'é stæto tiou sciù do 16° secolo da-a Repubrica de Genova comme partia d'unna ræ de tore in sciâ còsta ch'aiva l'intençion de proteze e communitæ marittime da-e frequente incurxoin di pirati, un reisego commun into Mediterranio à quelli tempi.

A tore a l'é collocâ à levante de Arasce, into distreito de Borgo Coscia, e da-e seu origine a l'à zugou un ròllo fondamentâ inta defeisa da çittæ, con permette che i attacchi da-o mâ seggian avvistai e respinti. A seu struttua rionda de muadua a l'é tipica de construçioin de defeisa ligurien, progettæ pe mascimizzâ a rescistensa e a vixibilitæ.

A-o momento, o Torrione Saraceno o l'é unna propietæ privâ e, sciben ch'o no l'é açescibile a-o pubrico, o mantëgne un notteive valô istòrico, estetico e turistic. O l'arresta un di scimboli distintivi de Arasce, ch'o testimonia l'istöia scompartia de çittæ in sciâ còsta italiañe che un tempo se fornivan de fortificaçioin pe protezise da-e menasse de feua. A tore a va avanti à piggiâ l'interesse segge di rescidenti che di vixitatoî, con offrî un panorama affascinante da còsta liguriaña.

Torre de Vegliasco[modìfica | modìfica wikitèsto]

A Torre do Vegliasco, collocâ in sciâ çimma d'unna cresta panoramica, a domina o paisaggio ch'a l'öfre unna vista spettacolâ de Arasce, Laigueglia e Capo Mele. Sta tore chì, d'importansa istòrica, a l'é stæta tiâ sciù probabilemente do 15° secolo da di construtoî genoixi, sorvetutto pe propòste d'avvistamento e defeisa contra e incurxoin pe mâ. A seu poxiçion strategica a consentiva un esteiso contròllo vixivo in sciô mâ, un elemento fondamentâ pe-a seguessa de communitæ in sciâ còsta inte de epoche caratterizzæ da frequenti guære e commerso pe mâ.

Con tutto che i indiçi architettuæ suggeriscian a construçion do 15° secolo, a tradiçion do pòsto a l'attribuisce de origine fiña ciù remöte a-a tore, che ne remontan scin a-o 10° secolo. Segondo sta narrativa, a tore a l'ea de propietæ do marchese Aleramo del Monferrato, unna figua importante inte l'istöia de l'Italia do Nòrde, e a l'avieiva avuo no sôo che un ròllo militâ ma ascì un ròllo rescidençiâ, con ospitâ Adelasia, l'amô do Aleramo e figgia de l'Imperatô Otto I da Sassònia.

A Torre de Vegliasco a l'é depenta into stemma da çittæ, un scimbolo da seu importansa istòrica e coltuâ pe Arasce.

O Budello d'Arasce[modìfica | modìfica wikitèsto]

Fotografia de Budello d'Arasce.

O Budello de Arasce, offiçialimente ciammou “Piazza XX Settembre”, o l'é un caratteristico alleo collocou longo a còsta, tegnuo pe-o “cheu batte da çittæ”. Çircondou da di edifiçi che remontan a-o 16° e 17° secolo, o se spanze longo l'intrega longhixe da çittæ de Arasce.

Sto suggestivo percorso pe pedonei o l'à doî prinçipæ açesci: un da-o Borgo Coscia, inta direçion da Laigueglia, e l'atro da Piazza Partigiani, verso Albenga. Longo o Budello, gh'é un muggio de sciortie segge verso e stradde da çittæ, comme o Corso Dante Alighieri, che direttamente verso a còsta.

O Budello o l'é fondamentâ pe l'economia do pòsto, con ospitâ unna varietæ de butteghe che attiran segge turisti che rescidenti. Sta conçentraçion de attivitæ commersæ a l'à fæto guägnâ a-o Budello o nomme de “çentro commersâ à l'erta”.

Economia[modìfica | modìfica wikitèsto]

Agricoltua[modìfica | modìfica wikitèsto]

Into 19° secolo, l'economia de Arasce a l'é prosperâ graçie a-a produçion e à l'esportaçion de un muggio de produti ciave. Tra de questi, l'euio d'ölivan o rappresentava unn'importante resòrsa commerciale, esportâ inte un muggio de paixi do Mediterraneo e de l'Euröpa do Nòrd. I erboi de limon e de çetron, cortivæ inti luscioxi giardin da Riviera, ean sorvetutto apprexæ da-a classe aristocratica e borgheise inte tutto o continente europeo.

In azzonta a-a cortivaçion di agrumi, e tomate trovavan ascì do spaçio tra e cortivaçioin agricole de l'Arasce. Tutte e mainee, inta ciaña de Albenga, e patatte ean unna cortua ciù esteisa e cortivâ de spesso che à Arasce.

Pe de ciù, o pescio fresco e salou, compreiso e acciughe, e sardiñe e o ton, o rappresentava unna risòrsa fondamentale pe-a dieta do pòsto e o l'ea ascì unna mercançia importante pe-o commercio à l'estranxeo. Pe no ëse sottostimmou, l'attivitæ de commercio de coralli a l'à zugou un ròllo importante inte l'economia do muniçipio, con contribuî a-a seu prosperitæ e a-a diverscificaçion de attivitæ econòmiche do pòsto.

Artexenou[modìfica | modìfica wikitèsto]

Into 19° secolo, l'attivitæ artexenâ à Alassio a se distingueiva pe-a varietæ da seu produçion. In particolâ, a tescitua de stöfe, a produçion de còrde e còrde e a produçion de savon ean prominenti.

Turiximo[modìfica | modìfica wikitèsto]

L'industria do turiximo, sorvetutto conçentrâ in sciô turiximo in sciô mâ e l'ospitalitæ, a rappresenta o settô econòmico dominante de Arasce. Sto settô o constituisce a prinçipâ leva do desviluppo econòmico pe-a çittæ, con fornî a ciù grande vivagna de intrâ pe-e açiende do pòsto, da-i alberghi a-i restoranti, e o rappresenta un pilastro fondamentâ pe-e finançe do muniçipio. L'attraçion de spiagge d'æña, combinâ co-a qualitæ di servixi de l'albergo, a l'attira un numeo crescente de turisti tutti i anni, con sostegnî scignificativamente l'economia do pòsto.

Ògni anno Arasce o l'açetta un muggio de turisti, con de çimme che peuan arrivâ à 80.000 vixitatoî. Sti turisti chì no ne vëgnan solo da l'Italia settentrionale, sorvetutto inta saxon d'istæ, ma ascì da atre parte de l'Euròpa. In particolâ, i ingreixi e i todeschi son conosciui pe frequentâ a çittæ inta saxon d'inverno, tanto che i franseixi, de spesso inte de excurscioin longo a Riviera Franseise, de vòtte vixitan a çittæ de Arasce.

Coltua[modìfica | modìfica wikitèsto]

Dialetto arascìn[modìfica | modìfica wikitèsto]

O mæximo argomento in detaggio: Dialétto arascìn.

O dialetto d'Arasce (in italian alassino, conosciuo ascì comme ligur arascìn) o l'é a variante linguistica parlâ inte l'Arasce e e seu fraçioin. Sciben che o dialetto alascin o l'à dæto vitta da maniman a-o genoveise, l'é interessante nottâ che inti borghi, graçie a-a presensa de unna popolaçion ançienna, l'uso de unna forma assæ arcaica do dialetto o persciste ancon. E cadense e i atri elementi do dialetto cangian da paise à paise. Sto dialetto o l'é clascificou into gruppo albingaun ligur oçidentâ, con quarche someggiansa co-o dialetto laiguegliese.

Arte[modìfica | modìfica wikitèsto]

À Arasce gh'é a Galleria Memoriâ do Richard West, dedicâ a-o travaggio do pittô irlandeise Richard Whateley West, originäio de Dublin e ch'o l'é mòrto à Fiesole. In ciù, o Palazzo Morteo do secolo dïsette o l'alloggiâ unna colleçion de pöco assæ vinti depenti do scrittô e pittô Carlo Levi, che sorvetutto depenzan o paisaggio collinoso d'in gio à Arasce e a seu lusciosa vegetaçion. Tra i travaggi in exibiçion, gh'é un depento ch'o depenze a staçion de Arasce, testimoniansa do soggiòrno do pittô todesco Felix Nussbaum do 1934. O Nussbaum, nasciuo à Osnabrück, o l'é stæto uña de vittime de l'Olocausto, ch'o l'é mòrto à Auschwitz do 1944.

Arasce a l'ea ascì casa de un muggio de pittoî de nòmme internaçionâ, compreixi o Mario Berrino e o Luçiano Lanati. Sti artisti chì an contribuio à rinforsâ o prestigio coltuâ da çittæ, con inricchiâla co-i seu travaggi e e seu influense artistiche.

Biblioteche[modìfica | modìfica wikitèsto]

A biblioteca çivica "Renzo Deaglio"[modìfica | modìfica wikitèsto]

A biblioteca çivica “Renzo Deaglio”, collocâ in sciâ Piazza çentrâ Airaldi e Durante con unna vista in scê spiagge de Alassio, a conserva l'ereditæ da biblioteca da vegia gexa anglicaña, formâ da-e ereditæ de libbri di turisti ingleixi che vixitavan a çittæ a-o o comenso do secolo vinti . A biblioteca a l'öfre de colleçioin de libbri de gran prexo e a l'exita di servixi moderni comme o wi-fi gratuito e unna stansia multimediâ. Pe quarche anno, o l'à ospitou de riunioin letteräie che avanti ean desperse inte varie arie da çittæ, oua conçentræ inte l'auditöio ch'o piggia o nomme do Roberto Baldassarre, ex direttô da biblioteca.

A biblioteca a comprende ascì unna seçion dedicâ a-a “istöia do pòsto”, ch'a fornisce de informaçioin no sôo che in sce Alassio ma ascì in sce atre çittæ ligure comme Loano e Pietra Ligure.

A biblioteca ingleise[modìfica | modìfica wikitèsto]

A biblioteca ingleise de Alassio a l'é stæta fondâ do 1875 da-o pastô anglican John Hayes, un di primmi cappellan da communitæ anglicaña da çittæ. Originaiamente collocou da-a rente a-a gexa anglicaña de Alassio, a biblioteca a l'ea progettâ tanto che i parrocchien poeivan donâ di libbri no dexidiæ quande tornavan à cà.

Sta biblioteca chì a l'é uña de ciù antighe da seu meña inte l'Italia e l'Euròpa, e a rappresenta a segonda biblioteca in Italia in termini de numero e importansa de volummi in ingreise, dòppo a biblioteca ingleise de Firense.

À despeto de difficortæ ligæ a-e doe guære mondiæ e a diminuçion da presensa di ingreixi à Alassio à avvantaggio de atre communitæ, a biblioteca ingleise a l'é anæta avanti à prosperâ, con mantegnî o seu scignificativo ròllo inta vitta coltuâ da çittæ.

Natua[modìfica | modìfica wikitèsto]

I Giardin da Villa da Pergola[modìfica | modìfica wikitèsto]

Gliçine a-a Villa da Pergola.

O giardin ingleise da Villa della Pergola, progettou da l'architetto de paisaggio Paolo Pejrone, o l'é stæto premiou co-o premio “O ciù bello parco d'Italia” pe doe ediçioin consecutive do 2020 e 2022. Arvio a-o pubrico, i Giardin ospitan de prestigiose colleçioin botaniche, compreiso quella da glicine, a ciù scignificativa in Italia con squæxi 40 varietæ despæge, quella de l’agapanto, a ciù grande in Euröpa con ciù de 500 speçie e miggiæa de esempi, e quella di agrumi.

O Parco da Villa da Pergola o l'à e seu origine inta vixon do Generâ Montagu McMurdo e de seu moggê Lady Susan Sarah Napier, ch'an trasformou unna fattoria agricola liguria int'un giardin raffinou inta segonda meitæ do XIX secolo. In scê primme o l'ea çircondou da di boschi de çitròscimi, boschi d'olive e erboi da caròba, o terren o l'ea espertamente trasformou inte'nn'oasi verde, inricchia con de ciante ornamentæ e di travaggi de paisaggio. O Generâ McMurdo, un appascionou do giardinaggio, o l'à introduto un muggio de ciante esòtiche e ornamentæ, coscì comme de baleustre de terracotta pe enfatizzâ i ponti panoramichi.

Inte dëxeñe d'anni, graçie ascì a-i propietäi succescivi comme o Sir Walter Hamilton Dalrymple e a famiggia Hanbury, o parco o l'é anæto avanti à cresce con l'azzonta de neuve speçie de ciante, fontañe e atri preçioxi travaggi de paisaggio. Do 2006, graçie a-i sfòrsci da Silvia e do Antonio Ricci e di seu amixi, o parco o l'é stæto sarvou da-i progetti de speculaçion pe construe. Da aloa in avanti, un proçesso de restauro mirou o l'é stæto comensou pe portâ torna o parco a-a seu vegia glòria, co-o repiggio di sentiei, miage de pria secca e a reintroduçion de varie speçie de ciante.

Coxiña[modìfica | modìfica wikitèsto]

Tondo de Baxi d'Arasce.

Baxi de Arasce[modìfica | modìfica wikitèsto]

Definii da-o d'Annunzio comme i “doçe da bontæ” ò galanteria, i baxi di Arasce (ciammæ ascì baci da Riviera) son, insemme a-a miagia picciña, i scimboli ciù avvoxæ e apprexæ de Arasce, con ottegnî ascì a çertificaçion de produto de denominaçion muniçipâ d’origine e, da-o 2006, a denominaçion protetta d’origine. Tutte e pasticcerie à Arasce offrivan sti dôsci a-i turisti.

I baxi de Arasce en fæti da doî wafer sferichi de cioccolatæ, compòsti da noçe, me, cacao amao e succao. A mescciua a ven modellâ con un sacco de piping pe creâ a forma di waffle, che dapeu vëgnan fæti coî into forno. Tra e doe wafer gh'é unna crema ganache compòsta da crema liquida e cioccolatæ scua.

Sti dôsci son nasciui do 1910 da l'idea do pasticcero Rinaldo Balzola (çerte vivagne però ô attribuiscian à seu poæ Pasquale Balzola), un pasticcero avvoxou ch'o forniva di dôsci a-a Casa de Savoia e propietäio da pasticceria Balzola do Arasce. Son stæti inventæ comme un regâ gastronòmico da dâ a-i vixitatoî; in quello periodo Arasce a l'ea stæta descoverta no sôo che da di turisti da-e regioin da-a rente, ma ascì da di turisti da di paixi comme a Germania e l'Inghiltæra.

Graçie a-a seu popolaritæ, i baxi de Arasce an elevou a çittæ a-a “Çittæ do Cioccolato”. Sti dôsci chì son unna revixitaçion di baxi de signoa, ciù gròsci e ciù morbidi graçie a-o cioccolato e a-o mæximo. Gh'é quarche variaçion di baxi Arasce: inte quarche verscion a crema de drento a l'é sostituia da-e cremme de pistacchio ò de noçe.

Manifestaçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Feste e fee[modìfica | modìfica wikitèsto]

Amministraçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Scindichi de Arasce[modìfica | modìfica wikitèsto]

O palaçio da çittæ de Arasce
Perîodo Prìmmo çitadìn Partîo Càrega Nòtte
28 d'agosto do 1987 10 de luggio do 1990 Traiano Testa DC Scindico
10 de luggio do 1990 19 de marso do 1992 Domenico Giraldi PSI Scindico [n. 2]
5 de mazzo do 1992 18 de dexembre do 1992 Giampaolo Mela DC Scindico [n. 2]
25 de frevâ do 1993 7 de zugno do 1993 Sergio Grandesso Silvestri Comm. straord. [n. 3]
7 de zugno do 1993 28 d'arvî do 1997 Roberto Avogadro LN Scindico
28 d'arvî do 1997 14 de mazzo do 2001 Roberto Avogadro LN Scindico
14 de mazzo do 2001 30 de mazzo do 2006 Marco Melgrati FI Scindico
30 de mazzo do 2006 17 de mazzo do 2010 Marco Melgrati Casa delle Libertà Scindico [n. 4]
17 de mazzo do 2010 16 de mazzo do 2011 Giovanni Aicardi Vice-scindico [5]
17 de mazzo do 2011 1º de frevâ do 2013 Roberto Avogadro A come Alassio
(lista çivica de çentro)
Scindico [n. 5]
1º de frevâ do 2013 26 de mazzo do 2013 Paolo Ceccarelli Comm. straord. [6]
27 de mazzo do 2013 10 de zugno do 2018 Enzo Canepa Canepa Sindaco
(lista çivica de çentro-drita)
Scindico
10 de zugno do 2018 30 de mazzo do 2019 Marco Melgrati Melgrati Sindaco
(lista çivica)
Scindico [n. 6][n. 7]
30 de mazzo do 2019 30 novembre 2020 Angelo Galtieri Melgrati Sindaco
(lista çivica)
Vice-scindico
1 de dexembre do 2020 15 de mazzo do 2023 Marco Melgrati Melgrati Sindaco
(lista çivica)
Scindico [n. 8]
15 de mazzo do 2023 in carrega Marco Melgrati Melgrati Sindaco
(lista çivica)
Scindico [n. 8]

Binelaggi[modìfica | modìfica wikitèsto]

Arasce a l'é binellâ con:

Vie de communicaçion[modìfica | modìfica wikitèsto]

Stradde[modìfica | modìfica wikitèsto]

Mappa ch'a descrive e stradde de Arasce.

O territöio do Commun de Arasce o l'é traversou da l'autostradda A10 Zena-Ventemiggia, che però a no gh'à de sciortie dirette pe-a çittæ[8]. Gh'é ascì a Stradda do Stato 1 Via Aurelia[8], ch'a consente o connescion con Arbenga, à levante, e Laigueggia, à ponente, a Stradda provinsâ 18 Arasce-Testego[9], a Stradda provinsâ 55 Boscioeo-Caso-Croxetta de Arasce[10] e a Stradda do Stato 717 de Villaneuva.

Ferrovie[modìfica | modìfica wikitèsto]

O mæximo argomento in detaggio: Staçión de Aràsce.
Fotografia da staçion de Arasce.

Arasce a l'é traversâ da-a ferrovia Zena-Ventemiggia, a colissa sencia into territöio arascin, ch'o gh'à uña sò staçion[8] fornia de træ colisse a-o serviçio di viægiatoî[11]. Pe-a seçion d'Arasce gh'é o progetto d'interrâ a ferrovia intrega, fæto ch'o portiæ a-a construçion d'uña staçion sottotæra, scimile à quante o l'é accapitou co-a staçion de Sanremmo, de longo in sciâ in sciâ ferrovia Zena-Ventemiggia[12][13].

A primma staçion de Arasce, fæta de legno, a l'à stæta inöguâ do 1872 da-a Soçietæ pe-e ferrovie de l'Erta Italia, unn'entitæ che dapeu a l'é vegnua parte da "Rete Mediterranea". Dapeu, do 1888, l'é stæto tiou sciù o magazzin pe-e merçe, ch'o l'à fæto cresce a fonçionalitæ da staçion[14].

A staçion de Arasce a l'é stæta addeuttâ d'un neuvo fabricou pe-i viægiatoî graçie a-o travaggio de l'inzegnê Achille Manfredini, ch'o l'à completou un progetto do 1915. St'impianto o l'é caratterizzou da træ colisse, ciascheduña co-a seu ciattaforma e collegæ fra de lô pe mezo d'un sottopasso ch'o megioa l'açescibilitæ e o flusso di viægiatoî. Into detaggio, a ciattaforma numero un a l'é assegnâ a-i treni che finiscian o seu viægio inte sta staçion chì e a l'é collocâ in sce'nna stradda alternativa, deuviâ ascì pe regolâ o traffego in sciâ linia quande a segonda ciattaforma a l'é za occuppâ. A segonda colissa, missa lê ascì in sce'nna stradda alternativa, a l'é deuviâ pe-e operaçioin de sorpasso. A tutte e mainee, pe-o tranxito di treni a l'é a tersa colissa quella prinçipâ, missa pròpio in sciô cammin da ferrovia. Pe de ciù, a staçion a l'ea fornia de tennologie pe monitorâ e gestî o traffego da linia e che, pe un çerto periodo, o l'é stæta controllou à distansa da-o çentro de operaçioin d'Arbenga[14].

Nòtte[modìfica | modìfica wikitèsto]

Nòtte a-o testo
  1. Scrito "Arasce" ascì
  2. 2,0 2,1 O l'à dæto e dimiscioin da-a carega amministrativa.
  3. Vice prefetto de Sann-a.
  4. O l'à dæto e dimiscioin da-a carrega amministrativa perché nominou conseggê da Region Liguria.
  5. Pe caxon de unze conseggê ch'an dæto e dimiscioin, a zonta a l'é cheita pe-a farta do numero legale
  6. De area de çentro-drita ma o no l'aiva l'arrembo da coaliçion.
  7. Sospeiso pe-i effetti da lezze Severino pe caxon da condanna in primmo graddo pe speise no giustificæ.
  8. 8,0 8,1 De area de çentro-drita.
Nòtte bibliografiche
  1. 1,0 1,1 Dæto Istat - Popolaçion rexidente a-i 31 d'ottobre do 2023.
  2. Clascificaçion sismica (XLS), in sce protezionecivile.gov.it.
  3. Lézze 26 agósto 1993, n. 412, alegòu A, Tabélla di gràddi/giórno di Comùn pe Región e Provìnsa (PDF), in sce efficienzaenergetica.acs.enea.it, 1 màrso 2011, p. 151. URL consultòu o 25 arvî 2012.
  4. Statistiche I.Stat ISTAT  URL cunsültau u 30-12-2023.
  5. (IT) Nominou a-a carrega con Decreto do Prescidente da Repubrica do 15 de luggio do 2010 e pubricou in sciâ Gazetta Offiçiâ n. 186 de l'11 d'agosto do 2010.
  6. (IT) Nominou a-a carrega con Decreto do Prescidente da Repubrica do 20 de frevâ do 2013 e pubricou in sciâ Gazetta Offiçiâ n. 56 do 7 de marso do 2013.
  7. (IT) Scheda del comune - Città di Alassio, in sce comune.alassio.sv.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  8. 8,0 8,1 8,2 (IT) Trasporti, in sce comune.alassio.sv.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  9. (IT) SP 18 Alassio-Testico, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  10. (IT) SP 55 Bossoleto-Caso-Crocetta di Alassio, in sce provincia.savona.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  11. (IT) Alassio, in sce rfi.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  12. (IT) Stazioni del Mondo - Alassio, in sce stazionidelmondo.it. URL consultòu o 29 zùgno 2024 (archiviòu da l'url òriginâle o 17 frevâ 2011).
  13. (IT) Nuovo progetto per il raddoppio Alassio difende la sua stazione, in sce lastampa.it, 22 dexénbre 2021. URL consultòu o 29 zùgno 2024.
  14. 14,0 14,1 (IT) Stazioni e Fermate ad Alta Valenza Storica Turistica Archeologica Ambientale (PDF), in sce aecitalia.org. URL consultòu o 29 zùgno 2024.

Atri progetti[modìfica | modìfica wikitèsto]

Ligammi de feua[modìfica | modìfica wikitèsto]

  • (IT) Scito offiçiâ, in sce comune.alassio.sv.it. URL consultòu o 21 arvî 2024.
Contròllo de outoritæVIAF (EN143117175 · WorldCat Identities (EN143117175